دیوهای کَماله یا کَماله‌دیوان یا کَمالگان در مزدیسنا هفت دیو اصلی و از نخستین آفریدگان اهریمنند در برابر آفریدههای اورمزد. اینان به ترتیب آفرینششان اکومن، اندردیو، ساوول، ناگهیس، ترومددیو و تریز و زریز نام‌دارند.
واژه کَماله در پهلوی kamâlag و در اوستا -ka.məreəđa به معنای چه سری! یا چه سر نفرت‌انگیزی! می‌باشد.
اکومن
اکومَن یا اکه‌منه برپایه مزدیسنا نخستین دیو از دیوهای کماله است. او دشمن بهمنِ امشاسپند می‌باشد. او برگزیده دیوان است و مردمان بد بدو می‌پیوندند. بر پایه وندیداد آفرینش اهریمنی از او پدیدمی‌آید.
برخی پژوهشگران اکومن یا اکه منه را همان اکوان دیو دانسته‍اند.
امشاسپندان فرشتگان مهم و اصلی دین زرتشتی بوده که فروزه‌های وجود اهورامزدا بشمار میروند. امشاسپندان که نیروهای خیر نیز بشمار می روند را در سنت های متاخر زرتشتی دختران و پسران اهورامزدا معرفی کردهاند که بر حسب اراده اهورامزدا آفریده شدهاند. امشاسپندان که نخستین آفریدههای اهورامزدا هستند وظیفه خیررسانی و اداره امور جهان را برعهده دارند نیز آنها یاری رسان انسان در نبر با نیروهای شر دانسته شدهاند. در اساطیر دین مانوی امشاسپندان پنج نیرو هستند که امهرسپندان میباشند.
امشاسپند به معنی جاودانان پاک یا مقدسان بی‌مرگ یا نامیرایان فزونی‌بخش است که از دو جز امشه به معنی جاودانی و بی‌مرگ و سپنته به معنی پاک و مقدس و فزونی‌بخش تشکیل شده‌است. در زبان اوستایی نام آنها بصورت امِشَه سپِنتَه آمده است.متون پهلوی نام آنها را امشاسپندان ثبت کرده است.
شش امشاسپندان عبارت‌اند از:
۱. وهمن یا وهومن یا بهمن که مذکر است: به معنی اندیشه نیک که موکل بر پارپایان سودمند است و هماورد اصلی او اکومن می باشد.
۲. اشه وهیشته یا (اردیبهشت) که مذکر است: به معنی بهترین راستی.زیباترین امشاسپند و پاسبان راستی و حقیقت و پستیبان آتش است.هماورد اصلی او ایندرا می باشد.
۳. خشتره وییریه یا (شهریور) که مذکر است: بمهنی شهریاری نیک که پشتیبان فلزات است و رقیب اهریمنی او نیز ساوول است.
۴. سپنته آرمیتی یا (سپندارمذ) که مونث است: به معنی فروتنی و اخلاص که نگاهبان زمین است و هماورد ناگهیس بشمار میرود.
۵. هیوروتات یا (خرداد) که مونث است: به معنی رسایی و کمال پشتیبان آب بوده و در برابر دیوی بنام تریز
۶. امرتات یا (امرداد) که مونث است: به معنی بی مرگی و جاودانگی موکل بر گیاهان بوده و رقیب زریز است.
لازم به ذکر است که در برخی از ادبیات دینی، امشاسپندان در جهان مادی دارای نقشی به عنوان نگهبان شش گروه از آفریدههای جهان هستند: وهمن نگهبان جانوران سودمند، اشه وهیشه نگهبان آتش، خشتره وییریه نگهبان فلزات، سپنته آرمیتی نگهبان زمین، هیوروتات نگهبان آب، امرتات نگهبان گیاهان. همچنین در متون مزدیسنایی متاخر امشاسپند هفتمی که سروش است نیز به شمار امشاسپندان افزوده شده است. اما در متون اوستایی سروش از رده امشاسپندان نیست. نام خرداد و امرداد معمولا در متون درکنار هم برده می شود.
اندردیو
اَندَر برپایه مزدیسنا دومین دیو از دیوهای کماله می‌باشد که اهریمن آفرید. او دشمن اردیبهشتِ امشاسپند می‌باشد.
در ودا ایندره نام خدایی نیرومند است ولی در اوستا جایگاه او به دیوی فروکاهیده‌می‌گردد. لقب ایندره که بهرام بود در ادبیات زرتشتی به گون ایزدی جداگانه سربرمی‌اورد.
اندر در پهلوی andar و در اوستا -indra است.
ساوول
برپایه مزدیسنا نام سومین دیو از دیوهای کماله و آفریده اهریمن است. او دشمن شهریورِ امشاسپند است.
ساوول در پهلوی sâwul و در اوستا -saurva و به معنای احتمالی تیرافکن می‌باشد.
ناگهیس
ناگهیس برپایه مزدیسنا چهارمین دیو از دیوهای کماله و از آفریدگان اهریمن می‌باشد. او دشمن سپندارمذ است.
نام او در پهلوی nâghēs و در اوستایی -nânghaisya می‌باشد.
ترومددیو
ترومَد برپایه مزدیسنا پنجمین دیو از دیوهای کماله اهریمن‌آفریده می‌باشد. او را برابر با ناگهیس و صفت ناگهیس نیز می‌دانند.
ترومد در پهلوی tarōmad و در اوستا -tarō.matay به معنای خواردارندهٔ اندیشه است.
تریز و زریز
تَریز و زَریز برپایه مزدیسنا نام دو دیو از دیوهای کماله آفریده اهریمن میباشند. نام این دو در ادبیات زرتشتی پیوسته با هم می‌اید. تریز دشمن خرداد و زریز دشمن امرداد میباشند.
تریز در پهلوی tariz و در اوستا -taurvay به معنای تارومارکننده است. زریز نیز در پهلوی zariz و در اوستایی -zairik و معنای زردرنگ می‌دهد.
منبع
1- مهرداد بهار، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ پنجم، پاییز ۱۳۸۴، نشر آگه.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
ورود
اعضا:
<-PollName->
آمار
وب سایت: